Enflasyon Nedir? Enflasyonun Piyasalara Etkisi Nedir?

Pandemi sürecinin yarattığı etkiler, döviz kurlarında yaşanan dalgalanmalar ve ekonominin ilerleme trendleri, yakın dönemde yapılan çoğu tartışmanın merkezine konumlanmış durumda. Enflasyonun sebepleri, sonuçları ve piyasaya olan etkisi de en çok araştırılan konuların başında geliyor.

Bu makalemizde, enflasyonun ne olduğuna ve enflasyonun etkilerine dair merak edebileceğiniz sorulara yanıtlar bulacaksınız. Her şeyden önce “enflasyon nedir?” sorusunu yanıtlamak gereklidir.

Enflasyon Nedir?

Enflasyon, mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki düzenli artışa bağlı olarak alım gücünüzün düşmesi ya da başka bir deyişle fiyatlar genel düzeyinin sürekli olarak artış göstermesi ve buna bağlı olarak paranızın değerinin azalmasıdır.

Tek seferlik genel bir fiyat artışı ya da yalnızca belirli bir malın fiyatının yükselmesi, hesaplama yaparken dikkate alınacak unsurlar değildir. Fiyatlardaki artış düzeyi belirlenirken pek çok mal ve hizmet hesaba katılır ve fiyatların düzenli olarak yükselişi değerlendirilir.

enflasyon-nedir

Enflasyon Nasıl Hesaplanır?

Enflasyon oranı, farklı amaçlara hizmet eden pek çok mal ve hizmetin belirli endeksler doğrultusunda resmi istatistik kurumlarınca hesaplanması ile tespit edilir. Bu hesaplamalar belirli periyodlar baz alınarak yapılır. Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi, Hizmet Üretici Fiyat Endeksi gibi endeksler üzerinden de hesaplama yapılsa da en temel iki endeks Tüketici Fiyat Endeksi ve Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksidir.

Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Nedir?

TÜFE, standart bir hanenin farklı alanlarda satın alabileceği mal ve hizmetlerin fiyatlarındakiartışın oranını ifade eder. TÜİK’in Şubat 2022 raporuna göre Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yıllık %54,44 artarken, aylık %4,81 artmıştır. Yani endeks çerçevesinde gözlemlenen ürünler ortalama olarak bir önceki yılın şubat ayına oranla %54,44 daha pahalı hale gelmiştir.

Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) Nedir?

Yİ-ÜFE, yurt içi pazarda satılmak üzere üretimi yapılan mal ve hizmetlerin üreticiye olan maliyetlerindeki değişimi ifade eder. TÜİK’in şubat 2022 raporuna göre Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yıllık %105,01 artarken, aylık %7,22 artmıştır. Yani çeşitli alanlarda yapılan araştırma doğrultusunda yurt içi pazarında satılmak üzere üretim gerçekleştiren ürünlerin maliyeti geçen yılın şubat ayına göre %105.01 artmıştır.

enflasyon-nasıl-hesaplanır

Enflasyon Oranını Artıran Faktörler Nelerdir?

Enflasyon, bir dizi fiziksel ve psikolojik koşulun sonucu olarak artabilir. Tüketici taleplerinin artması, maliyeti etkileyen gelişmeler, piyasadaki para arzı ve toplumun enflasyona yönelik beklentileri, enflasyonu artıran temel nedenlerdir.

Talep enflasyonu

Talep enflasyonu, piyasalara sunulan mal ve hizmetlerden daha fazlasının tüketici tarafından talep edilmesi sonucu oluşur. Üreticiler mal ve hizmet arzında yetersiz kalır, ürünlere ulaşmak daha zor hale gelir. Bu da aylık ve yıllık enflasyonu yükseltir.

Maliyet Enflasyonu

Maliyet enflasyonu, mal ve hizmet üretimi esnasında kullanılan ham maddelerin ya da iş gücünün maliyetinin yükselmesi sonucunda arzın azaldığı durumlarda oluşur. Afetler, ambargolar, ticari politika değişimleri gibi pek çok neden, maliyet enflasyonuna sebep olabilir. 

Para Arzı

Piyasaya arz edilen paranın talep edilen miktardan fazla olması, mal ve hizmetlere olan talepte bir artışa sebep olur. Bu talep artışını karşılamak adına üreticiler ek yatırımlar yapma ihtiyacı duyarlar. Yeni yatırımlar da üreticinin daha fazla harcama yapmasına, buna bağlı olarak da ürün ve fiyatlarda yükselişe sebep olur.

Enflasyon Beklentisi

Üretici ve tüketicinin, fiyatların artacağını öngörerek, ekonomik beklentilerini buna göre kurgulaması, fiyat artışını besler. Bu beklenti, satın alma gücünde düşüş olmasını istemeyen çalışanların daha yüksek ücret talep etmesi, bu talebi karşılayan tüketicilerin maliyetinin artması ve bu maliyeti karşılamak için fiyatların artması şeklinde ilerleyen bir döngüyü tetikler. Bu döngü, fiyatların seviyesini bir kartopu gibi adım adım büyütür.

Enflasyon türleri

Ilımlı Enflasyon

Mal ve hizmetlerin fiyatlarında düşük miktarda bir artış varsa bu artışa ılımlı enflasyon adı verilir. Ülkelerin içinde bulunduğu durum ve koşullara göre ılımlı olarak tanımlanabilecek enflasyon oranı değişir. Fiyatlardaki yüksek artışın ülke ekonomisinde yaratabileceği olumsuz etkiler bu türde çok az görülür ya da görülmez.

Yüksek Enflasyon

Mal ve hizmetlerin fiyatlarının, ülke ekonomisini olumsuz etkileyebilecek seviyede artışı yüksek enflasyon anlamına gelir. Fiyatların hızla yükselmesine bağlı olarak paranın değeri belirsizleşebilir ve farklı yatırım araçlarına yönelim gerçekleşebilir.

Hiperenflasyon

Genellikle olağanüstü şartlara bağlı olarak fiyatların çok dar zaman aralıklarında bile aşırı arttığı durumlarda meydana gelen bir enflasyon türüdür. Yıllık ve aylık gibi geniş tutulan hesaplama aralıkları gitgide düşer ve para birimi hızla değerini yitirmeye hatta işlevsizleşmeye başlar. Bu durum pek çok ticari faaliyetin yabancı para birimleri referans alınarak gerçekleşmesine ve bu para birimlerine olan talebin artmasına sebep olur. Bu tür gelişmelerin ülke ekonomisi üzerindeki olumsuz etkileri oldukça yüksektir.

Enflasyonun Etkileri

Enflasyonun türü, etkisinin büyüklüğünü belirler. Hiperenflasyon seviyesine ilerledikçe, olumsuz etkileri de artar. Bu olumsuz etkilerden bazıları şunlardır:

  • Mal ve hizmetlerin fiyatlarının yükselmesi, aynı gelir ile çok daha az ürün satın alınabilmesi anlamına gelir. Bu sebeple eğer gelirler aynı ölçüde artmıyorsa alım gücünde ciddi bir düşüş yaşanabilir
  • Para biriminin yaşadığı değer kaybı, yerel para birimi üzerinden yapılan yatırımlara oldukça temkinli yaklaşılmasına sebep olur. Bunun sonucu olarak da yatırımlar azalır. Bu duruma engel olmak için devletler çeşitli önlemler alabilir. Ülkemizde yakın zamanda devreye giren kur korumalı mevduat hesabı, bu konuda alınan önlemlerden biridir.
  • Aynı zamanda tasarruflarda da azalma görülür, çünkü gelecekte fiyatının artacağı öngörülen ürün için tüketici zaman kaybetmek istemez. Tasarrufların azalması çoğu zaman istenmeyen bir durumdur.
  • Hem sektörler arasında hem de halk içinde gelir dağılımındaki düzensizlik artar, sabit maaşlı çalışanların enflasyon düzeyinde gelir artışı sağlayamaması satın alım güçlerinde ciddi düşüşe sebep olabilir. Fiyat artışının az etkilediği gelir gruplarındaki insanların alım gücü görece yükselir. Sektörlerin bazıları da artan fiyatlara bağlı olarak daha fazla pay elde ederken bazı sektörlerde talep çok azalabilir ve ciddi gelir kayıpları yaşanabilir.

Enflasyonun Piyasalara Etkisi

Enflasyonun sonucu olarak yerel para birimi, yabancı para birimlerine karşı değer kaybeder. Bu da döviz yatırımlarına olan ilgiyi artırır. Yerel para birimine olan güvenin ciddi miktarda azalması, parasının değerini korumak isteyen yatırımcıların başka finansal ürünlere yönelmesi anlamına gelir. 

Bu koşullar yatırımcı psikolojisini etkiler ve piyasalara olan ilgi canlanır. Güvenilir finansal ürünlerin ticaretiyle ya da bu ürünlere yatırım yaparak ticari kazanç elde etmek isteyen aktörler, piyasaların yönünü direkt olarak etkiler. 

enflasyonun-piyasalara-etkisi

Enflasyonun Piyasalara Olan Etkisinden Korunmak

Enflasyonun yükseldiği dönemlerde riskleri minimuma indirmek ve maksimum ticari kazancı garanti altına almak kritik önem taşır.

Yatırımlarınızı düzenli takip edebileceğiniz, piyasa verilerini izleyebileceğiniz, haberlere ve analizlere ulaşabileceğiniz bir çözüm ortağı, ekonomik koşulların yarattığı belirsizlik ortamında güvenle hareket etmenize olanak sağlar.

ForInvest, yatırımlarınızın ve piyasa verilerinin her an kontrolünüz altında olmasını sağlar.

ForInvest uygulaması ile akıllı telefonunuzdan ve dilediğiniz tarayıcıdan, BIST, Pariteler, Dünya Borsası gibi bir çok piyasaya erişebilir, alım satım işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. 

Dilerseniz de ForInvest FXPlus ile uzman bir yatırımcının ihtiyacı olan tüm seçeneklere ve fazlasına ulaşabilirsiniz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir